Update: COVID-19 apps in Nederland en Europa

Deze week start in Nederland de proef met de CoronaMelder app: zo'n 1500 Twentenaren testen de app nu als eersten. Naast Nederland heeft het merendeel van de Europese landen inmiddels een app voor COVID-19. De meeste apps zijn ofwel gericht op het checken van symptomen ofwel op het tracken van contacten om corona-besmettingen te traceren en verminderen. Die tracking apps brengen technische en juridische vraagstukken met zich mee, en verdelen Europa in twee kampen.

We kunnen grofweg onderscheid maken tussen twee type COVID-19 apps: symptomenchecker apps en contactonderzoek of- tracking-apps. Een symptomenchecker app helpt bij het nagaan of je mogelijk besmet bent met het coronavirus. Gebruikers vullen gegevens over hun gezondheid in via de app, bijvoorbeeld door het beantwoorden van een vragenlijst. Een medisch team of bemand callcenter op afstand beoordeelt de klachten. Indien nodig neemt een zorgverlener binnen 24 uur telefonisch contact op. Voorbeelden in Nederland zijn de Corona app van het OLVG en de Corona test van Thuisarts.nl.

Tracking-apps kunnen bijdragen aan contactonderzoek: ze helpen bij het traceren van corona-besmettingen. Dat werkt bijvoorbeeld als volgt: wanneer de app registreert dat app-gebruikers (die allemaal Bluetooth hebben ingeschakeld) minimaal vijftien minuten lang binnen een afstand van twee meter van elkaar zijn geweest, wordt hier een notitie van bewaard. Als één van de gebruikers de diagnose COVID-19 krijgt, vraagt de app toestemming voor het verzenden van een melding aan andere gebruikers van de app. Iedereen die met de besmette persoon in contact of in de buurt is geweest, krijgt zo’n melding via de app op hun eigen telefoon. Deze gebruikers worden uitgenodigd om voorzorgsmaatregelen te nemen en worden indien nodig zelf getest.

Contact-tracing via een app is een bewezen strategie die wetenschappers eerder gebruikten om uitbraken van ebola of HIV te bestrijden, maar zorgt wel voor vragen met betrekking tot data en privacy.

Centraal of decentraal?

Als het gaat om contract-tracing apps speelt binnen Europa al maanden een discussie: waar moeten contactgegevens van app-gebruikers worden opgeslagen? Op de apparaten zelf (gedecentraliseerd) of op een centrale server (gecentraliseerd)? Beide routes gebruiken Bluetooth-signalen om te loggen wanneer smartphone-eigenaren dicht bij elkaar zijn. Onder het gecentraliseerde model worden de geanonimiseerde verzamelde gegevens geüpload naar een externe server, het gedecentraliseerde model geeft gebruikers meer controle over hun informatie omdat data alleen op de telefoon opgeslagen wordt. Bedrijven als Apple en Google hanteren een decentrale aanpak, met data op het device.

Voorstanders van de gecentraliseerde aanpak zeggen dat het centraal opslaan van data epidemiologen meer gegevens geeft om te analyseren. Ook kan daarmee gerichter waarschuwingen en risico’s op besmetting worden gecommuniceerd. Voorstanders van het gedecentraliseerde model zeggen dat het de anonimiteit en privacy van gebruikers beter beschermd. De discussie over dit wettelijke kader voor de app zorgt ervoor dat veel landen de afgelopen weken vertraging opliepen in het ontwikkelen of uitbrengen van een corona-app.

Bewegingspatronen

Onder andere Engeland, Frankrijk en Noorwegen kiezen bij de ontwikkeling van hun app voor een gecentraliseerd model. Deze landen maken dus geen gebruik van de technologie van de twee techgiganten Apple en Google. De Noorse app, genaamd Smittestopp (Infection Stop), was een van de eerste Europese corona-apps. Via de Smittestopp-app ontvangt het Instituut Volksgezondheid (FHI) anonieme gegevens over de bewegingspatronen van de Noren. In april liet het FHI weten dat 1.427.000 inwoners Smittestopp in de eerste week hebben gedownload. Ter vergelijking: de totale bevolking van Noorwegen telt 5,5 miljoen inwoners.

COVID Survey Facebook

De Britse app, NHS Covid 19, is op dit moment alleen beschikbaar op het eiland Wight (voor de zuidkust van het Verenigd Koninkrijk). De app wordt eerst op kleine schaal en in een geografisch afgebakend gebied getest, om de app te evalueren voordat het in de rest van het land wordt uitgerold. De NHS app is gebaseerd op een gecentraliseerd systeem van de overheid.

Frankrijk verwierp, net als Groot-Brittannië, de software-interface van de Amerikaanse techreuzen en bouwde zelf een systeem. De overheid zegt dat de app de locatie niet bijhoudt en gebruikersgegevens na 14 dagen verwijdert.

Gebruik van Apple en Google API

In april kondigen Apple en Google aan dat ze gezamenlijk werken aan een platform voor apps voor het traceren van contacten. Half mei maken de twee techgiganten bekend de overheden in 22 Europese landen toegang te hebben gegeven tot het systeem waarmee ze corona-tracking-apps kunnen maken. Nederland is een van de landen met toegang tot het systeem, bevestigen de bedrijven. 25 mei brengt Letland de eerste app uit die gebruik maakt van de technologie van Apple en Google, ‘Apturi Covid’, gevolgd door Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland. De Franse app StopCovid wordt op 2 juni gelanceerd. Sindsdien is de app op meer dan 1 miljoen telefoons geïnstalleerd.

Letland was met hun Apturi Covid (Stop Covid) de eerste applicatie die met de specificaties van Google en Apple werkt. Daarna volgden Ierland met de HSE Covid tracing app, Stopp Corona in Oostenrijk, eRouska in Tsjechië, Stop Korona in Macedonië en StayAway in Portugal. Duitsland huurde softwarebedrijf SAP en de Deutsche Telekom in om zijn gedecentraliseerde 'Corona-Warn-app' te bouwen. Veel landen voeren eerst een pilot uit met hun app, zoals het Verenigd Koninkrijk, maar ook Zwitserland, die vorige week begon met een pilot met de SwissCovid-app. Dat geldt ook voor de Italiaanse Immuni-app die recent werd gelanceerd. Immuni zal in eerste instantie worden getest in delen van het land die minder worden getroffen door het coronavirus, voordat de app in het hele land wordt uitgerold.

De Franse StopCovid app

Situatie in Nederland

Gisteren is in Nederland de veldtest van de nieuwe coronavirus-app CoronaMelder van start gegaan. Door de app kunnen mensen sneller bericht krijgen dat ze in de buurt van een besmet persoon zijn geweest. Vijftienhonderd inwoners van Twente zullen een week proefdraaien met de app. Het is de bedoeling om de app op basis van deze proef te verbeteren, aan te passen en daarna beschikbaar te maken voor iedereen in Nederland. Half juli besluit het kabinet of CoronaMelder landelijk wordt uitgerold. De CoronaMelder is een aanvulling op het reguliere contactonderzoek van de GGD. Over het design van het app icoon mocht gisteren gestemd worden. Via een Twitter-poll konden mensen kiezen uit vier ideeën voor het app icoon.

Karine Moykens, de voorzitter van het Belgische Interfederaal Comité Testing & Tracing, kondigde deze week aan dat de Belgische corona-app in september voor alle Belgen te downloaden moet zijn. De app wordt een variant op de Duitse corona-app. Aanvankelijk was de Belgische overheid tegen een dergelijke app, maar in juni ging het plan toch door.

Verplicht een selfie maken

Naast de apps die zijn gericht op het tracken van contacten, zijn er in verschillende landen ook nog andere soort COVID-19 apps. De Portugese app Estamos ON geeft Portugese inwoners informatie over maatregelen van de regering en alle steun die wordt verleend aan burgers en bedrijfsleven. De app geeft ook toegang tot de aanbevelingen van de gezondheidsautoriteiten en tot de statistieken van de pandemie in Portugal. Er is ook een lijst met veelgestelde vragen met betrouwbare informatie beschikbaar.

In Polen is een opvallende app in gebruik. Polen was een van de eerste Westerse landen die een app uitbracht die veel persoonlijke informatie verzamelt. De regering van het land heeft de app, waarbij mensen selfies uploaden wanneer daarom wordt gevraagd zodat ambtenaren hun exacte locatie kunnen bepalen, verplicht gesteld voor iedereen die mogelijk is geïnfecteerd met het coronavirus. Het niet installeren van de app resulteert in een politiebezoek en een boete van 30.000 zloty (11.200 dollar). De app vraagt gebruikers om op willekeurige momenten, soms meerdere keren per dag, een selfie te maken - en je hebt 20 minuten om te reageren. Door gebruik te maken van algoritmen voor geolocatie en gezichtsherkenning kan de overheid zien of gebruikers zich in hun quarantaine verblijf bevinden of niet.