Minister Schippers komt met nieuw plan van aanpak eHealth

De afgelopen week was zonder twijfel eHealth week op het ministerie van Volksgezondheid. Maandag maakte minister Edith Schippers bekend in de aankomende twee jaar bijna 130 miljoen euro te willen gaan investeren in medisch-technologische ontwikkelingen. Gisteren werd de derde editie van de jaarlijkse eHealth-monitor gepresenteerd, die in opdracht van het ministerie van VWS wordt gepubliceerd door Nictiz en NIVEL. En de minister en staatssecretaris stuurden deze week, in reactie op de eHealth-brief van 2 juli 2014, een voortgangsrapportage en plan van aanpak naar de Tweede Kamer over waar volgens hen de echte knelpunten liggen en hoe het kabinet eHealth kan stimuleren.

Op een aantal terreinen is er in 2015 groei te zien, blijkt uit de resultaten van de eHealth-monitor. Ruim de helft van de medisch specialisten, meer dan een derde van de huisartsen en twee derde van de psychiaters gaven aan dat in hun praktijk of zorginstelling in het afgelopen jaar een pilot is gedaan met een eHealth-toepassing. Steeds meer Nederlands houden gegevens over hun gezondheid digitaal bij: bijna een op de vijf zorggebruikers heeft in 2015 een apparaat of mobiele app gebruikt om lichamelijke activiteit bij te houden. En het gebruik van beeldbellen onder verpleegkundigen in de care steeg van ruim een tiende (12%) in 2014 naar ruim een vijfde (23%) in 2015.

Hoe ver zijn we met de doelstellingen?

Tegelijkertijd blijkt uit de resultaten van de derde eHealth-monitor ook dat er nog een hoop werk te verzetten is, met name voor de door Schippers geformuleerde eHealth-doelstellingen uit 2014. Die ambities werden vorig jaar in een brief naar de Tweede Kamer als volgt geformuleerd: in 2019 heeft tenminste 80% van de chronisch zieken en 40% van de overige Nederlanders directe toegang tot medische gegevens, kan 75% van de chronisch zieken en kwetsbare ouderen zelfstandig metingen uitvoeren in combinatie met monitoring op afstand, en kan iedereen die thuis zorg en ondersteuning ontvangt desgewenst via een beeldscherm 24 uur per dag met een zorgverlener communiceren. Die ambitieuze doelstellingen blijken, ruim een jaar na de publicatie, te leven onder zorgverleners, volgens Schippers. “Waar wij nieuwe initiatieven bezoeken, horen wij dat de doelstellingen uit onze brief als steun in de rug worden ervaren.” Maar er is nog een hoop werk te verzetten.

Uit de nulmeting voor de drie doelstellingen die Nictiz eerder dit jaar uitvoerde, blijkt dat ongeveer 10% van de chronisch zieken bij één of meer zorgverleners inzage heeft gehad in de eigen medische gegevens – waarvan de grote meerderheid van hen aangaf dit nuttig te vinden. Zo’n 40% van de chronisch zieken voert zelfstandig metingen uit, maar het elektronisch delen van die meetgegevens met de arts via telemonitoring kom slechts bij 7% van de chronisch zieken en 13% van de kwetsbare ouderen voor. Slechts 5% van de mensen die in 2014 zorg thuis ontvingen kon via een beeldscherm contact maken met een zorgverlener.

Beeldzorg via de iPad (foto: Sensire)

Belemmeringen uit de weg nemen

Het beeld wat in de derde eHealth-monitor, evenals in de twee vorige edities, geschetst wordt is dat artsen jaar op jaar belemmeringen melden op financieel, juridisch en technisch vlak. Die belemmeringen zijn vaak zorginstelling-overstijgend: ze komen zowel bij huisartsen, psychiaters, medisch specialisten en verpleegkundigen in heel Nederland voor. De belangrijkste belemmering bij informatie-uitwisseling voor artsen is dat ICT-systemen slecht of in het geheel niet gekoppeld kunnen worden. Ook wordt het gebrek aan financiële vergoedingen en tijdgebrek om zich erin te verdiepen regelmatig genoemd. Ook op het gebied van wet- en regelgeving is er nog onduidelijkheid over de inzet van eHealth. Zorgverleners noemen een gebrek aan voldoende beveiligde systemen, gebrek aan technische support en uiten kritiek op privacy-aspecten.

Ook de bewindsvrouw constateert dat er een aantal obstakels zijn die de opschaling en inzet van eHealth belemmeren. Ze noemt koudwatervrees, onbekendheid bij zorgverleners en patiënten, en (soms terechte) vragen en zorgen over informatie-uitwisseling, risico’s en bekostiging die een echte doorbraak in de weg zitten. “Ook elektronische gegevensuitwisseling blijkt onontbeerlijk om processen in de zorg echt te vernieuwen”, aldus Schippers.

In gesprek met leveranciers

In een bijlage van haar brief komt Schippers met een reeks actiepunten waarvan het ministerie vindt dat er samen met het veld naar oplossingen gezocht moet worden. Die aanpak richt zich op vier terreinen: de juiste informatie op het juiste moment op de juiste plek, ruimte en aanpassing in bekostiging, meer kennis delen, en bewustwording vergroten.

Om informatie correct en privacy-bestendig te kunnen uitwisselen zijn goede afspraken en standaarden nodig. Daarom willen Schippers en Van Rijn dat er aankomend jaar een versnelling optreedt in het vaststellen en implementeren van standaarden. “In het Informatieberaad werken wij met partijen aan versnelde vaststelling en implementatie van standaarden en verbetering van de uitwisseling tussen systemen van zorgprofessionals. Daarbij is specifiek aandacht voor daadwerkelijk gebruik van standaarden, aangezien het daar nogal eens aan ontbreekt.” Ook wil Schippers gaan overleggen met ICT-leveranciers over het probleem van vendor lock-in.

De mogelijkheid om informatie uit te wisselen tussen ICT-systemen wordt nogal eens gehinderd doordat zorg-ICT-leveranciers een strategie van vendor lock-in hanteren. En dat terwijl ICT-systemen gebaseerd op open standaarden en open, cloud-basedplatformen terrein winnen en ‘gelukkig de toon van de toekomst lijken te gaan zetten’, aldus Schippers. “Wij zullen, ook via het Informatieberaad, met leveranciers in gesprek gaan hoe zij kunnen bijdragen aan een probleemloze en betrouwbare informatie-uitwisseling ten behoeve van een veilige gezondheidszorg.”

Schippers: "Open, cloud-basedplatformen winnen terrein en zetten de toon van de toekomst"

Patiënt bepaalt over dossier

Dat de patiënt een belangrijk rol krijgt in informatie-uitwisseling, staat als een paal boven water. “De patiënt moet de sleutel in handen hebben en beslissen wie toegang heeft tot zijn of haar elektronisch dossier”, aldus Schippers. Hoe de patiënt die beslismacht kan krijgen, wordt verder niet gespecificeerd in de brief en bijlagen. Het thema ontsluiten van medische gegevens van zorgverleners is ook een onderdeel van de eHealth-monitor 2015. Weinig zorggebruikers hebben mogelijkheid tot online inzage (minder dan 5%) maar veel zouden het wel willen (40-46%), blijkt uit de monitor. En gevraagd naar de meerwaarde van eHealth zegt een kwart van de zorggebruikers dat ze graag zouden willen controleren of de informatie in het dossier van de zorgverlener klopt. Toch zijn huisartsen en medisch specialisten nog kopschuw als het gaat om hun dossier openstellen.

Een persoonlijk gezondheidsdossier kan patiënten meer persoonlijke en relevante medische informatie geven. Door patiëntenfederatie NPCF wordt dit jaar verder gewerkt aan een concreet vervolgplan op het eerder verschenen kader voor persoonlijke gezondheidsdossiers. In dat plan moeten details zoals de technische, organisatorische, juridische en financiële aspecten van een PGD aan bod komen.

Voor het thema informatie-uitwisseling belooft Schippers om een betrouwbaar identificatiemiddel (eID) verder te ontwikkelen, de opvolger van het DigiD als identificatiemiddel voor het uitwisselen van medische gegevens. Het doel is om in het vierde kwartaal van 2015 te starten met pilots, ook in de zorg.

Meer ruimte voor innovaties

Op het terrein van ruimte en aanpassing in bekostiging komt Schippers ook met een aantal actiepunten. Ja, de huidige bekostiging is complex, maar er is toch vaak meer mogelijk dan mensen denken, zegt Schippers. Ze wijst op informatie die beschikbaar is via de online bekostigingswijzer van Zorg voor Innoveren en websites als watwildezorgverzekeraar.nl. Daarnaast moet er meer ruimte komen voor afspraken over prestaties in de bekostiging, vindt Schippers. Daarom wil het kabinet meer ruimte voor innovaties en nieuwe initiatieven creëren via het

wetsvoorstel Herpositionering NZa en deregulering. Het plan is om dit wetsvoorstel eind 2015 aan de Kamer voor te leggen. Ook geeft de minister aan dat ze de aankomende tijd gaat aandringen bij zorgverzekeraars en gemeenten om het gebruik van vastgestelde standaarden, opgenomen in het register van het Kwaliteitsinstituut, nadrukkelijker mee te nemen in de contractering. Ook zouden gemeenten en zorgverzekeraars meer aandacht moeten geven aan strategische inzet van eHealth en innovatie, het ontsluiten van gegevens en het gebruik van standaarden.

Het systematisch gebruiken van de onderzoeksresultaten naar innovatieve toepassingen kan bijdragen aan succesvolle implementatie. Daarom wil Schippers dat de mogelijkheid tot implementatie en opschaling van nieuwe eHealth-toepassingen wordt meegewogen bij de onderzoeksformuleringen en subsidietoekenning in verschillende overheidsprogramma’s, zoals ZonMw.

Beeld uit de eHealth monitor 2015

Meer kennis uitwisselen

Tenslotte is er ook nog veel behoefte aan informatie en kennis-uitwisseling, zowel onder zorggebruikers als onder zorgverleners. Met netwerkbijeenkomsten wil het kabinet zich richten op het versnellen en opschalen van start-ups in de zorg, en daarbij patiënten, zorgaanbieders, juristen en ICT-experts uitnodigen om te zien waar bij het ministerie hiaten in kennis zitten.

Er gebeurt genoeg om het gebied van eHealth in Nederland, blijkt uit de resultaten van de eHealth-monitor, en ook Schippers erkent dat in deze brief. Wel merkt ze op dat de brede invoering van eHealth nog lang niet overal gemeengoed is. Projecten stoppen wanneer subsidie afgelopen is, of worden maar op één locatie gebruikt. “Innovaties met bewezen potentie vinden maar mondjesmaat hun weg naar bredere regionale of landelijke toepassing. We doen een beroep op verzekeraars en gemeenten, want zij kunnen in de zorginkoop realiseren dat innovatieve zorg de standaard wordt”, aldus Schippers. Ook vindt ze dat er meer kennis en ervaringen uitgewisseld moeten worden: zorginstellingen vinden te vaak nog zelf het wiel uit. Waarom zou je als ziekenhuis een eigen digitale poli gaan bouwen, als er al goed werkende eHealth-oplossingen zijn?

Een video-consult via PatientHub

Bewustwording vergroten is nodig, blijkt ook uit de eHealth monitor. Meer dan 60% van de chronisch zieken weet bijvoorbeeld niet of inzage van de eigen gegevens via internet tot de mogelijkheden behoort. Daarom wil Schippers zich met organisaties zoals de NPCF (rond het thema PGD) inspannen om eHealth bekender te maken. Ook hoopt ze zorggebruikers bekender te maken met eHealth in de geestelijke gezondheidszorg. De opzet van de coöperatie Zelfzorg Ondersteund, waarin verzekeraars, patiënten en artsen samenwerken aan zelfhulp, is volgens haar een goed voorbeeld. Daarom gaat het ministerie met veldpartijen in gesprek om met deze werkwijze ook eMental Health binnen de GGZ-zorg te bevorderen.

Betrek zorgverleners en patiënten bij innovatie

Tenslotte doet Schippers een oproep om bij het ontwikkelen van een innovatie altijd zorgverleners en patiënten te betrekken, zodat hun behoefte of vraag de basis is voor innovatie en deze goed past in hun leven of werk. Daarnaast moeten financiers in een vroeg stadium betrokken worden. De bewindsvrouw schetst dat er een dubbel beeld ontstaat: “een onderstroom waarbij met veel inzet, inspiratie en creativiteit diverse mooie initiatieven worden ontwikkeld en soms worden gecontinueerd. Maar ook de traditionele bovenstroom waarin – soms om begrijpelijke redenen - nog wordt voortgeborduurd op het bestaande.” Daarom zullen we ook moeten leren om oude werkwijzen en processen los te durven laten.