Heb jij al een bloeddrukmeter?

Thuis je bloeddruk meten was nog nooit zo makkelijk, goedkoop en betrouwbaar als nu. Neem bijvoorbeeld QardioArm, een draadloze, stijlvolle bloeddrukmeter met een handige app. QardioArm begon als crowdfunding project op website Indiegogo, maar is inmiddels als volwaardig mHealth-product via de webwinkel te koop. Het Franse Withings heeft een draadloze bloeddrukmeter op de markt die communiceert met een Bluetooth-weegschaal en je activity tracker. En Scanadu belooft je bloeddruk te gaan meten door hun Scout tien seconden tegen je voorhoofd te houden. De vraag blijft: waarom zou je eigenlijk je bloeddruk meten? Is het voor 'gezonde' mensen nodig om zo'n bloeddrukmeter aan te schaffen?

De meter van Withings was één van de eerste nieuwe generatie bloeddrukmeters die is gericht op consumenten, in plaats van medische professionals. Daarvoor waren er al thuismeters, maar die zaten qua design, marketing en uitstraling in de medische hoek en werkten niet samen met een lifestyle-app. De eerste Withings meter werd al in 2011 uitgebracht, maar begin 2014 kwam de draadloze Bluetooth variant op de markt. Metingen van de bloeddrukmeter kunnen in de Withings app Healthmate op je smartphone afgelezen worden. In 2012 won de bloeddrukmeter een design prijs, de hoofdprijs in de iF Product Design Award.

Inmiddels is het aanbod aan bloeddrukmeters voor thuisgebruik flink doorgegroeid. Deze nieuwe generatie bloeddrukmeters zijn voorzien van een mooie app, werken met WiFi of op Bluetooth en integreren deze data vaak in een omgeving waar ook gewicht, hartslag, activiteiten of verbrande calorieën in opgenomen kunnen worden – vaak met aanvullende apparatuur zoals weegschalen en activity trackers. Kortom: het is nog nooit zo makkelijk (en leuk) geweest om je eigen bloeddruk te meten.

Withings in de huisartsenpraktijk

De consumenten-bloeddrukmeters die momenteel op de markt komen zijn goedgekeurde medische hulpmiddelen. Ook zijn ze betrouwbaar – mits ze op de juiste manier gebruikt worden. QardioArm en Withings hebben goedkeuring van de FDA om hun bloeddrukmeters als 'medisch hulpmiddel' in de Verenigde Staten te mogen verkopen. Withings heeft daarnaast een Europese CE-markering, QardioArm is hier nog mee bezig.

In de huisartsenpraktijk van Bart Timmers is de bloeddrukmeter van Withings business as usual. Sterker nog: de huisarts leent zijn praktijk iPod en Withings meter weleens uit aan zijn patiënten als hij graag eens iemands bloeddruk gedurende een langere tijd in de gaten wilt houden.

Maar betekent eenvoudige gebruik, lagere prijzen en brede toegankelijkheid dan ook dat iedereen maar aan de bloeddrukmeter moet? Of moeten we daar toch wat selectief in zijn?

De bloeddrukmeter van Withings

Eerst even terug naar het begin, want wat is bloeddruk precies? Bloeddruk (ook wel tensie genoemd) is de druk van het bloed in de slagaderen. De bloeddruk wordt weergegeven door middel van twee waarden: bovendruk en onderdruk. Bovendruk, oftewel systolische druk, is de druk die ontstaat op het moment dat bloed door het hart de slagaderen ingepompt wordt. Onderdruk (diastolische druk) is de druk die ontstaat wanneer het hart zich opnieuw vult voor de volgende hartslag.

Bloeddruk varieert voortdurend onder invloed van verschillende factoren. Door stress of lichamelijke inspanning kan iemands bloeddruk ineens flink verhogen bijvoorbeeld. Maar ook roken, alcoholgebruik en ongezond eten kunnen een verhoogde bloeddruk veroorzaken. Iemand die gedurende een langere tijd een hoge bloeddruk heeft kan lichamelijke klachten krijgen. Een verhoogde bloeddruk kan op den duur namelijk leiden tot schade aan het hart, de nieren, hersenen en ogen. Een goede bloeddruk is daarom van belang voor onze gezondheid.

Een gezonde bloeddruk

Maar wat is een gezonde bloeddruk? Een normale bloeddruk, zoals in de meeste medische handboeken staat, is 128/80. Maar dat betekent volgens huisarts Bart Timmers net zoiets als ‘een normale lengte is 1.78’. Oftewel: er zijn heel veel variaties die ook allemaal nog normaal zijn. “In zijn algemeenheid wordt een bovendruk van 140 of hoger als te hoog beschouwd, maar met de leeftijd stijgt ook de bloeddruk. Dat betekent dat je als 70+’er wel iets hoger (160) kunt accepteren. Anderzijds zal je bij mensen met bijvoorbeeld hart- of nierproblemen ernaar streven om de bloeddruk zo laag mogelijk te houden. Er zijn dus wel richtlijnen voor ‘een gezonde bloeddruk’, maar je moet dit altijd individueel bekijken”, aldus Timmers.

Bloeddrukclassificaties in de apps van Withings en Qardio

De NHG standaard voor bloeddruk is bijvoorbeeld zo’n richtlijn. De NHG standaard voor huisartsen is bedoeld om een huisarts in zijn of haar dagelijkse praktijk te ondersteunen. Sinds 2012 wordt in de richtlijn cardiovasculair risicomanagement alleen nog de bovendruk als streefwaarde aangehouden. Daar is volgens Timmers dan ook het meeste wetenschappelijke onderzoek naar gedaan. “Bovendien gaat men er van uit dat de onderdruk ongeveer evenveel meestijgt als de bovendruk. Een onderdruk hoger dan 90 gaat eigenlijk altijd gepaard met een bovendruk van meer dan 140.”

Hypertensie, hypotensie

Met een bloeddruk van 140 heb je als patiënt officieel hypertensie, de medische term voor hoge bloeddruk. Maar er bestaat ook zoiets als hypotensie, oftewel een te lage bloeddruk. “Dat is alleen lastiger te benoemen, je noemt het namelijk vaak pas hypotensie als iemand echt klachten heeft van een te lage bloeddruk. Jonge mensen hebben soms bloeddrukken van 100 of 90 (bovendruk), dat is voor hen normaal. Maar iemand die gewend is aan een bovendruk van 180 en plots naar 110 zakt, heeft last van relatieve hypotensie. Terwijl 110 op zichzelf een heel normale bloeddruk is. Als iemand ernstig ziek is, of bloed verloren heeft bij een ongeluk of operatie, kan de bloeddruk ook zakken. Dan is er ook sprake van hypotensie.”

Hypotensie, hypertensie: hoe kom je er achter of je één van de twee hebt? Daarvoor kun je een bloeddruk meting uitvoeren. Maar voor wie – en waarom – is zo’n meting relevant?

Volgens huisarts Bart Timmers zijn er grofweg twee redenen om iemands bloeddruk te meten. Volgens hem worden de meeste bloeddrukken gemeten in het kader van het vervolgen van een eenmaal vastgestelde hypertensie (hoge bloeddruk) die behandeld wordt met leefstijladviezen en medicatie. Mensen met hart- en vaatziekten bijvoorbeeld, doen er verstandig aan om geregeld hun bloeddruk te meten. Daarnaast wordt bloeddruk ook vaak gemeten als algemene controle. Heeft een patiënt klachten zoals duizeligheid, dan kan het zijn dat zijn of haar bloeddruk te laag is. Een verhoogde bloeddruk kan juist een veroorzaker zijn van hevige hoofdpijn (al is de bloeddruk in zijn algemeenheid niet vaak de oorzaak van die hoofdpijn).

Bang voor witte jassen

Je bloeddruk meten gebeurt doorgaans bij de huisarts. Toch zijn metingen in de spreekkamer niet altijd even accuraat; naar schatting heeft zo’n 25% van de mensen last van witte jassen hypertensie. Dat is een verhoogde bloeddruk als resultaat van spanning door de meting die de arts (met de witte jas) uitvoert. Volgens Timmers kan deze spanning ervoor zorgen dat iemands bloeddruk soms wel 30 of 40 punten hoger ligt. Om die reden wordt er bij de huisarts een iets hogere grens voor de bovendruk gehanteerd. Maar voor sommige mensen is het belangrijk om ook thuis hun bloeddruk te meten.

De draadloze bloeddrukmeter van Qardio

Met het oog op het toenemende aanbod, en het mogelijke toenemende gebruik, van draadloze bloeddrukmeters en bijbehorende apps en gadgets, is het volgens Timmers wel belangrijk om op te merken dat het niet zinvol is om als gezond persoon met een normale bloeddruk regelmatig thuis te meten. “Hypertensie is iets dat je langzaam ontwikkeld, het heeft geen nut daar met een vergrootglas bovenop te zitten.”

Volgens Timmers is de groep mensen die er baat bij heeft om regelmatig te meten dan ook beperkt. “Als je ouder bent dan 40 kun je best af en toe je bloeddruk meten, maar als die altijd goed zit, is één keer in de paar jaar voldoende. Mensen met veel risicofactoren, zoals rokers, mensen met hart- of vaatziekten of hart- of vaatziekten in de familie, overgewicht en mensen die weinig beweging krijgen, zouden jaarlijks moeten meten.”

Inzicht in bloeddrukschommelingen

Het wordt een ander verhaal als er al wel eens hypertensie bij iemand is vastgesteld. Volgens Timmers zou zo iemand wel met enige regelmaat – zo’n drie tot vier keer per jaar – zijn of haar bloeddruk moeten meten.

Ook wanneer iemand ineens een verhoogde bloeddruk heeft - al is het maar van korte duur - is het volgens Timmers goed om wat vaker te meten, bijvoorbeeld drie à vier keer per week gedurende twee weken. “Zo krijg je een goed beeld van de fluctuaties, oftewel de schommelingen in de bloeddruk.” Zelf leent Timmers zoals gezegd zijn Withings bloeddrukmeter weleens uit als hij witte jassen hypertensie vermoedt. Komen er daarna alleen maar goede bloeddrukken terug van de patiënt, dan vertrouwt hij vervolgens ook op de meetresultaten van de bloeddrukmeter voor thuis.

Het Amerikaanse platform Patientslikeme, waarop waarop patiënten onderling (en met hun artsen) informatie kunnen delen over hun aandoening, deed onderzoek naar hoge bloeddruk onder patiënten. 500 deelnemers, waarbij hypertensie was vastgesteld, namen deel aan het onderzoek. Van de ondervraagde patiënten gaf 40% aan het gevoel te hebben dat hun gezondheid verbeterde doordat ze thuis hun bloeddruk maten.

De Qardio-app

Dat is ook de ervaring van de bekende Amerikaanse cardioloog  Eric Topol, directeur van het Scripps Translational Science Institute (met meer dan 2000 researchers). In zijn gezaghebbende boek The Creative Destruction of Medicine ziet hij veel voordelen van doe-het-zelf metingen. Volgens hem lukt het patiënten met hoge bloeddruk die zelf meten beter om gezonder te leven. Bovendien beschikt de cardioloog over gegevens over een langere periode wanneer de patiënt zijn spreekkamer binnenkomt, en kan hij zich daardoor beter voorbereiden. Topol constateert dat er, in ieder geval in de VS, onder zijn vakgenoten nog veel koudwatervrees is voor de doe-het-zelf patiënt. Ook uit recent onderzoek van TrendITion blijkt dat Nederlandse huisartsen nog wat sceptisch zijn over zelfmetingen van patiënten.

Wel goed meten

Als je een bloeddrukmeting thuis wilt doen, is het wel van groot belang dat je dit goed doet, benadrukt huisarts Timmers. “Ik krijg weleens mensen in de spreekkamer die een geleend apparaat hebben gebruikt en hevig verontrust zijn door de sterk afwijkende waardes. Bij controle blijkt er vervolgens een normale bloeddruk te zijn. Kennelijk hebben ze dan toch te gehaast gemeten, of de band niet goed geplaatst.” Waar moet je volgens de huisarts op letten?  “Meten na zware lichamelijke inspanning of stress is niet goed, je moet eerst even tot rust komen. Ga er even voor zitten en leg de onderarm horizontaal op een stevige ondergrond, bijvoorbeeld de tafel of armleuning. En praat niet tijdens de meting.” Volgens de huisarts is het verder belangrijk om niet maar één meting te doen. “Doe het liefst drie metingen achter elkaar en neem hiervan het gemiddelde.” De bloeddrukmeter van Qardio doet dit laatste overigens uit zichzelf.

Geen paniek

Mocht er een keer een (te) hoge bloeddruk uit een meting komen, dan is dat volgens Timmers in ieder geval geen reden om direct in paniek te raken. “Je moet zeker vermijden om vervolgens tien keer per dag te gaan meten, want dan wordt je al zenuwachtig van het meten op zich.”

Volgens de huisarts zijn de ideeën die mensen bij een te hoge bloeddruk hebben niet realistisch. “Sommige mensen stellen zich zoiets voor als een te hard opgeblazen ballon, die ieder moment kan knappen. Maar dat is helemaal niet zo. Alleen bij extreem hoge bloeddrukken (maar dan spreek je van ver boven de 200) zou zoiets kunnen gebeuren. Hoge bloeddruk is vooral schadelijk omdat het op de lange termijn veranderingen aan de bloedvaten veroorzaakt die leiden tot schade. Die schade bouwt zich dus langzaamaan op. Met andere woorden: het is wel belangrijk hoge bloeddruk serieus te nemen, maar het is vrijwel nooit een acute situatie. Daarom hoef je van een tijdelijke verhoging van je bloeddruk niet nerveus te raken.”

Benieuwd naar de review van de QardioArm en Withings bloeddrukmeters?