Van minister tot startup: acht professionals over hun digitale zorguitdaging voor 2021

Hoe blikken politiek, zorg en het bedrijfsleven terug op de gebeurtenissen en ontwikkelingen van het afgelopen jaar en wat wordt de grootste uitdaging voor digitale zorg in 2021? Dat vroeg SmartHealth aan Tamara van Ark, Godfried Bogaerts, Lies van Gennip, Daan Dohmen, Dianda Veldman, Wilco Schuttelaar, Marlies Schijven, en Inez Teunissen. 

“Zondag 13 december, onze twee uitwonende kinderen eten gezellig thuis. Aan tafel kijkt mijn dochter ineens fronsend naar haar mobiele telefoon. “Oei, de docent waarmee ik afgelopen week heb gewerkt is positief getest. Die docent was inderdaad flink aan het snotteren. Ik geloof dat ik wel goed afstand heb gehouden.” We hadden pech: mijn dochter en mijn man hebben enkele dagen later inderdaad COVID-19 gekregen met alle gevolgen voor ons gezin. Gelukkig voelen zij zich inmiddels weer helemaal gezond. Toch duurt het nog wel een paar dagen (voor mij tot na de Kerst), voordat we uit isolatie mogen omdat we mogelijk nog steeds anderen kunnen besmetten”, vertelt Lies van Gennip, voormalig CEO van Nictiz en momenteel directeur a.i. bij PALGA. 

“Ons gezin is geen uitzondering. COVID-19 confronteert de samenleving met onze kwetsbaarheid voor infectie. Mensen reageren door plekken waar het risico op besmetting groter is – zoals in ziekenhuizen, bij de huisarts of in gezondheidscentra – massaal te mijden.NZA berichtte op 17 december jl. dat in 2020 ruim één miljoen minder verwijzingen vanuit huisartsen naar medisch
specialistische zorg plaatsvonden omdat mensen minder naar de huisarts gaan. Mensen mijden zorg, vanwege angst. Zorgorganisaties zochten het afgelopen jaar oplossingen om hun patiënten én hun medewerkers een veiligere zorgomgeving te bieden en infectierisico’s te voorkómen. Het is niet voor niets dat beeldconsulten, telemonitoring en zorg op afstand tijdens de pandemie zo’n vlucht hebben genomen. Het afgelopen jaar bleek het vermijden van infectie een krachtiger prikkel voor toepassing van digitale zorg dan alle beloften van digitale zorg, subsidieprogramma’s, bestuurlijke akkoorden en beleidsnota’s van de afgelopen jaren bij elkaar. Het besef hoe kwetsbaar we zijn, voor COVID-19 en voor andere ziektemakers, zal na de vaccinatie niet verdwijnen. Daarvoor is de impact van de pandemie te groot en te langdurig en is bovendien de kans op herhaling te groot. Digitale zorgtoepassingen die oplossingen bieden voor veiliger zorg met minder infectierisico, hebben daarom de wind in de rug in 2021.”

Momentum pakken

Dianda Veldman, directeur-bestuurder Patiëntenfederatie Nederland, pleit voor een toekomst met hybride zorg. “Mijn grootste wens zou eigenlijk overbodig moeten zijn. Laten we er met zijn allen voor zorgen dat eind 2021 hybride zorg in ziekenhuis en bij de huisarts net zo gewoon is als nu fysieke zorg. Dat betekent dat mensen gewoon van huis uit met hun zorgverlener kunnen bellen, praten en communiceren als dat kan. En dat ze fysiek naar een zorgverlener toegaan als dat nodig is. “Thuis kan het ook” moet het nieuwe normaal worden, voor wie dat wil en kan. Digitale zorg, gelijkwaardig aan fysieke zorg als zorgverlener en patiënt dat willen.”

Tamara van Ark, Minister voor Medische Zorg en Sport, hoopt dat zorgorganisaties het momentum gebruiken om door te pakken en digitaal ondersteunde zorg overal inzetten waar dat wenselijk en mogelijk is. “De corona crisis heeft laten zien hoe waardevol slimme zorg en eHealth kunnen zijn, en hoe snel en voortvarend we de inzet daarvan voor elkaar kunnen krijgen als we de schouders er gezamenlijk onder zetten. En dat is nodig, ook na corona. De krimpende beroepsbevolking, een vergrijzende bevolking en stijgende zorgkosten vragen om structurele slimme en innovatieve zorg. Ik wil de zorg hierbij ondersteunen. Door onder andere in te zetten op implementatie coaches, verruiming van de regels voor de bekostiging van zorg op afstand, het delen van goede voorbeelden van slimme zorg door ‘Zorg van Nu’ en een voucherregeling voor het opleiden tot digicoach.”

Aangepaste beleidsregels, momentum, miljoenen aan subsidies en innovatieve oplossingen zorgen inderdaad voor wind in de zeilen van eHealth in het afgelopen jaar. Maar, merkt professor Marlies Schijven, werkzaam als chirurg en hoogleraar in het UMC Amsterdam en CMIO bij het Ministerie van Volksgezondheid, op: de dokter is geen dokter geworden om achter een beeldscherm consult te gaan voeren. "We hebben in - en van - deze tijd geleerd dat voor veel patiënten een virtueel consult zeker niet slechter is dan een fysiek consult, en dat beeldbellen ook veel voordelen heeft. Sterker nog, het videoconsult is dé grote omwenteling in de zorg in corona tijd voor wat betreft het leveren van zorg op afstand. Maar hoe krijg je de arts of specialistisch verpleegkundige - als straks naar het ziekenhuis komen voor polibezoek weer mag - zo ver dat hij/zij écht selecteert wie fysiek naar de poli moet komen en wie niet;  als ‘dokteren in real life’ zoveel leuker gevonden wordt? Want als je vraagt wat dokters het mooiste vinden aan het vak, wat ze het meeste is bijgebleven, of waar ze het voor doen; dan komen er eigenlijk altijd verhalen los over fysieke contactmomenten met die ‘ene patiënt’. Men weet gewoon nog niet of contacten via het beeldscherm dat gevoel wel kunnen vervangen. Dat geldt natuurlijk óók voor veel patiënten. En ja, dan kun je veel theoretische en praktische voordelen van het videoconsult aandragen, maar als je die onderliggende emotie niet goed uitwerkt, zitten straks gewoon weer de spreekkamers vol. Tenslotte is het zo dat in de meeste ziekenhuizen het toch echt nog de hulpverlener is die besluit wat voor type afspraak er daadwerkelijk gemaakt wordt (fysiek, video of bel-consult) – niet de patiënt....”

‘De consument is er klaar voor, dat hebben we dit jaar gezien’

Voor ondernemers met bedrijven in de beeldschermzorg en andere digitale zorgtoepassingen was 2020 ook een enerverend jaar. Bedrijven speelde in op de plotselinge eHealth vraag met werkbare oplossingen en met nieuwe producten en diensten om digitale communicatie in de zorg verder te brengen. Bijvoorbeeld ICT-leveranciers DigiDok en Topicus, die samen Spreekuur ontwikkelde, een digitale huisartsenpost voor locatie-onafhankelijke en persoonlijke zorg voor spoedvragen. In maart opende in regio Eemland de eerste digitale huisartsenpost. “Onze grootste uitdaging voor 2021 is het goed inbedden van digitale consultvoering in de zorgorganisaties, zodat digitale consultvoering een vast onderdeel wordt van de dagelijkse praktijk”, zegt Inez Teunissen, oprichter van DigiDok. “Dat vraagt om procesaanpassingen en soms een stukje verandermanagement. Dit doen we samen met de zorgverleners. De huisartsenzorg in de klassieke vorm staat onder druk met groeiende personeelstekorten, steeds langere wachttijden en stijgende zorgkosten. In 2021 willen we Spreekuur.nl in drie nieuwe regio’s introduceren en de online huisartsenpost voor zo’n drie miljoen Nederlanders beschikbaar maken en daarnaast Spreekuur.nl ruim beschikbaar maken voor de dagzorg. We merken veel bereidwilligheid bij zorgverleners om de zorg anders te organiseren, dus we geloven dat we samen met de zorgverleners efficiëntere zorg kunnen leveren met behoud van kwaliteit van de zorg.”

BeterDichtbij, de ontwikkelaar van een app waarmee patiënten en zorgverleners kunnen beeldbellen en berichten en foto’s kunnen uitwisselen, maakte in 2020 hun grootste groei sinds de oprichting van het bedrijf door, vertelt Godfried Bogaerts, CEO en oprichter van BeterDichtbij. Tijdens de eerste coronagolf besloot BeterDichtbij, vanwege de grote vraag vanuit ziekenhuizen en de uitzonderlijke situatie op dat moment, om zijn digitale chatdienst kosteloos beschikbaar aan alle ziekenhuizen in Nederland. Zo werd het voor hun patiënten, na een persoonlijke uitnodiging van het ziekenhuis, mogelijk digitaal contact te hebben met de eigen arts.

“Voor 2021 gaat de grootste uitdaging van BeterDichtbij (en de sector) worden om het tempo van de verwachtingen van de consument aan de ene kant en de snelheid die de reguliere zorgsector kan maken zo goed mogelijk gelijk op te laten gaan. De consument is er inmiddels vol klaar voor, dit hebben we met z’n allen dit jaar goed kunnen zien. Sommige mensen komen liever zelfs helemaal niet meer in het ziekenhuis (besmettingsgevaar) en zien nu dat er digitale services komen waar ze gebruik van kunnen maken. Daarmee zullen de verwachtingen van de consument verder toenemen. Met een goede inrichting van de organisatie en processen kan de zorgsector dit waarmaken met daarbij dan gelijk soms mogelijkheden om dingen slimmer te doen. Belangrijke uitdaging voor digitaal in de zorg blijft wel de financiering. In ziekenhuizen is groot deel ook nu nog gebaseerd op activiteiten en verrichtingen. Bij digitale services (thuismeten, digitale communicatie etc) gelden andere modellen. Daar moet je kijken naar beschikbaarheidsgelden en mate van gebruik. Partijen als de NZA hebben dit goed in beeld en zijn hierover reeds inventarisaties gestart en actief in gesprek met zowel de zorgverzekeraars als de zorgorganisaties. BeterDichtbij verwacht haar eigen groei door te kunnen zetten. Van nu 34 deelnemende ziekenhuizen die onze dienst actief inzetten denken we op 40-45 ziekenhuizen eind 2021 uit te komen.”

‘Coalition of the willing’ geeft grootste kans op succes

Luscii, een digitaal platform waarmee ziekenhuizen hun patiënten thuis via telemonitoring kunnen volgen, maakte dit jaar ook een snelle groei door. “In 2020 heeft er een doorbraak plaatsgevonden in het denken over digitale zorg. Patiënten hebben ervaren wat het betekent als zij voor bepaalde klachten niet langer naar het ziekenhuis hoeven. En verpleegkundigen en artsen hebben kennis gemaakt met de mogelijkheden voor hun eigen gebied. We hebben daarbij gezien dat met name ook de energie die bij verpleegkundigen en artsen ontstaat, cruciaal is”, zegt Daan Dohmen, oprichter en CEO van Luscii. “Geen innovatie voor de ‘bühne’ maar een echte drive om tot digitale transformatie te komen zijn daarbij cruciaal om ervoor te zorgen dat de opleving van digitale zorg niet tijdelijk is maar toekomstbestendig. Wij hebben ervaren dat zo’n ‘coalition of the willing’ de grootste kans geeft op succes. Voor 2021 is de grootste uitdaging het blijven vinden van de coalition of the willing om daarop te focussen om zoveel mogelijk impact te kunnen hebben. Dokters en zorgverleners die zelf aan de knoppen van de verandering staan, zoals in ons concept van Luscii Specials waarbij zij voor hun eigen patiënten groepen hun eigen Luscii programma’s op ons platform vormgeven en ontwikkelen. En dokters en verpleegkundigen die (internationaal) samenwerken, zoals we nu zien bij de Luscii Special voor COVID-19 ontslag, ontwikkeld in het St. Antonius in Nieuwegein en inmiddels in zowel Nederland als Engeland steeds breder in gebruik. Onze grootste uitdaging is dus vooral onze tijd en energie te steken in die plekken, ziekenhuizen en zorgverleners waar deze intrinsieke motivatie aanwezig. Want dan weten we dat we niet alleen starten met een leuke pilot, maar echt samen stapje voor stapje innoveren, doorontwikkelen en verbeteren.”

Wilco Schuttelaar is de oprichter en CEO van Founda, een Nederlandse startup die als verdienmodel zelf wil investeren in koppelingen met zorg-ICT systemen, om die koppelingen vervolgens voor een fee per transactie ter beschikking te stellen aan aanbieders die op basis hiervan nieuwe diensten en producten ontwikkelen. Voor Founda ligt de grootste uitdaging in 2021 in uitbreiden van de onderneming. “We gaan in 2021 een enorme impact maken op de digitale zorg doordat we kosteloos innovatieve applicaties gaan integreren in EPD's. Dit betekent echt een paradigma-verschuiving in de zorg en kan een enorme boost geven aan de digitalisering in de sector”, vertelt Schuttelaar. “Onze grootste uitdaging ligt in de groei van de organisatie. Het aantal medewerkers moet verdubbeld en liefst verdrievoudigd worden, terwijl we een hecht team met een gezonde cultuur willen blijven. Daarnaast het behouden van focus en dus opportunities die 'ook heel interessant' zijn liefdevol moeten parkeren. We hebben een riante uitgangspositie, maar de uitdaging is ook dat we het wel nog even moeten waarmaken allemaal.”