Sinds de opkomst van digitale technologie, maar ook al daarvoor, worstelen we collectief met de vraag hoe we toekomstige maatschappelijke en persoonlijke gevaren van technologie inschatten. Er bleken bijvoorbeeld een Cambridge Analytica en ongure Amerikaanse verkiezingscampagnes (fake news!) nodig te zijn om de rol van tech-bedrijven als Facebook in het democratische proces meer aandacht te geven.
Wat is het juiste moment om te waarschuwen voor negatieve maatschappelijke, economische of persoonlijke gevolgen van technologie? Wanneer je te vroeg bent, ben je een roepende in de woestijn, omdat niemand zich nog kan voorstellen hoe die nieuwe wereld met - laten we zeggen - slimme robots eruit gaat zien. Bovendien weet je nog niet eens zeker of de veelbelovende technologie in kwestie werkelijk bruikbaar zal worden. Wie dan leeft, dan zorgt, is dan een begrijpelijke reactie. Maar wanneer een overheid de mogelijke gevaren van een technologie als deep learning pas aankaart wanneer die al lang en breed is ingebouwd in allerlei systemen, dan kan het moeilijk zijn om zo’n ontwikkeling terug te schroeven of minimaal te reguleren.
Facebook en Elon Musk willen je hersenen aan je smartphone koppelen
Onlangs kregen we een inkijkje in de research van twee uiterst zichtbare bedrijven, die werken aan een manier om je hersenen direct met je smartphone of andere digitale apparaten te laten communiceren. Om het maar extreem te simplificeren: met je gedachten computers bedienen.
Facebook publiceerde een blog over een door hen gesponsord wetenschappelijk onderzoek, waarvan de resultaten inmiddels in Nature Communications zijn gepubliceerd. Voor dit onderzoek was het nodig om elektroden direct op op de hersenen aan te brengen. De proefpersonen kregen deze elektroden toch al ingebracht voor hun epilepsie-behandeling, en stemden in met het gebruik ervan voor dit onderzoek.
De onderzoekers slaagden erin om door het analyseren van de signalen van de elektroden een kleine set woorden en zinnen in real time te ‘herkennen’. Dit is dus niet wat spraak-assistenten Alexa en Siri doen: die herkennen woorden in het geluid dat je stem maakt: trillingen in de lucht. In dit onderzoek probeert een algoritme woorden te herkennen op basis van de elektrische activiteit van je neuronen. Het gaat veel te ver om dit te bestempelen als gedachten lezen, maar het is wel een nieuwe mijlpaal in een gebied dat zich snel ontwikkelt.
Elon Musk: mens moet samensmelten met AI
Ook Elon Musk (die van Tesla en SpaceX) is al een poosje bezig met brain-machine interfaces. Hij gelooft zelfs dat een symbiose van mens en machine de enige manier is om de bedreigingen die kunstmatige intelligente systemen kunnen opleveren te kunnen afwenden. Zijn bedrijf Neuralink publiceerde (nogal pedanterig met Musk als enige auteur met een volledige naam) een artikel over een nieuw type implanteerbare sensor, waarmee via een enkele USB-C kabel duizenden elektrodes kunnen worden ‘aangesloten’ op de hersenen. De aanleiding voor veel van dit onderzoek is om mensen met een zintuiglijke of motorische beperking een alternatief te kunnen bieden, bijvoorbeeld om weer wat te kunnen zien of horen, of een kunsthand te kunnen aansturen. Maar Musk maakt er, net als Facebook, geen geheim van dat hij op een termijn van 10-15 jaar hoge verwachtingen heeft van de koppeling van onze hersenen met het digitale domein voor alledaagse toepassingen.
Een alternatief voor de badmuts met sensoren
Een van de heilige gralen in dit vakgebied zijn zogeheten non-invasieve manieren om hersenactiviteit op te vangen, de opvolger van de bekende badmuts met elektroden. Facebook wijst bijvoorbeeld op experimenten met infrarood-sensoren om neuron-activiteit te meten (vergelijkbaar met de sensoren die zuurstofgehalte in je bloed meten).
Facebook ziet, zo kun je in de blog lezen, de technologie nu vooral als een mogelijke uitbreiding van zijn Virtual Reality en Augmented Reality brillen, maar ook als een alternatief voor stemherkenning voor smartphones. Het is immers niet altijd praktisch om gesproken commando’s te geven of een bericht te dicteren. Door de woorden gewoon hardop te denken (nou ja, u begrijpt wat ik bedoel) zou de de bediening van veel dagelijkse apparaten in theorie een stuk sneller en makkelijker kunnen verlopen. In theorie, want ik zie mezelf nog niet alle Hue lampen in huis uit- of aandenken.
In gedachten schoot ik bij het lezen van die wetenschappelijke artikelen opeens tien, twintig of dertig jaar vooruit, en stelde ik me de volgende generatie Bonus-kaart voor. Wat als Albert Heijn in het gangpad zou kunnen detecteren dat ik aan koffie dacht, of aan Gruyere? Zou ik opeens een persoonlijke aanbieding te zien krijgen op het schermpje van mijn winkelwagen? Zou dat mogen, zouden we dat willen? Moet er nu al gewerkt worden aan een wet die zoiets verbiedt? Facebook wijdt op zijn site wel een paar alinea’s aan die vraag.
"Nu al bespreekbaar maken"
"We kennen de technologie beter dan wie dan ook, dus moeten we hier nu over praten met mensen in de gemeenschap," zegt de onderzoekster Emily Mugler in het Facebook-blog. “Het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat iedereen goed op de hoogte is van de wetenschappelijke vooruitgang, zodat we allemaal een geïnformeerde discussie kunnen voeren over de toekomst van deze technologie. Dat is waarom we dit verhaal vandaag vertellen.”
En daarmee zijn we weer terug bij de beginvraag. Het zal nog wel even duren voordat de Facebooks en Googles van de toekomst je “gedachten kunnen lezen” (hoe we dat ook definiëren). Maar de contouren van die ontwikkeling beginnen zich nu af te tekenen. Gaan we er lacherig over doen, zoals over het EU-voorstel met burgerrechten voor robots, of is het al de hoogste tijd om te kijken wat voor soort AVG we tegen die tijd nodig hebben?
Als u nu weet hoe ik erover denk, is Facebook al weer verder dan ik dacht.
Wat een mooie titel van je blog! Was je toevallig bij mijn hoorcollege op de Zwarte Cross? 😉
https://www.zwartecross.nl/programma/college-mag-facebook-gedachten-lezen/
Ha Femke,
Nee, ik heb het even opgezocht, en was er graag bij geweest: je college heette : MAG FACEBOOK JE GEDACHTEN LEZEN?
Ik zou kunnen zeggen "great minds think alike", maar hier past eerder bescheidenheid, ik vrees dat deze volgens mij originele blogtitel iets minder origineel is dan ik dacht. Het hangt kennelijk in de lucht ..
Volgende keer proberen we er bij te zijn op de zwarte cross
Grt
Jan