Blog: waarom ICT-bedrijven geen Tony's Chocolonely zijn

Mark van Houdenhoven, de ceo van de Sint Maartenskliniek, publiceerde vorige week in NRC Handelsblad een opiniestuk waarin hij waarschuwt voor een scenario waarbij ‘roofridders’, investeringsmaatschappijen die bedrijven opkopen met geleend geld, Nederlandse zorgondernemingen als Zorgdomein en Chipsoft opkopen. Daarmee zouden ze een ‘cruciale en onmisbare infrastructuur van het grootste deel van de zorg’ in handen krijgen en de prijzen van de software kunnen verhogen om meer winst te maken en die bedrijven uiteindelijk weer door te verkopen.

Van Houdenhoven’s artikel bevat eigenlijk twee hoofdargumenten. Hij stelt allereerst de semi-monopolistische positie van met name Chipsoft aan de kaak, en de onwenselijkheid om software waar ziekenhuizen met handen en voeten aan gebonden zijn in handen te laten vallen van onverdund kapitalisme. Chipsoft is in privéhanden, puissant winstgevend, en dus interessant. Een overname door private equity zou volgens Van Houdenhoven een ‘nachtmerrie’ zijn voor Nederland.

Grote private equity spelers zadelen over te nemen ondernemingen inderdaad vaak op met een torenhoge schuldenlast, waarmee ook de overnamesom of bonus voor de oprichters of eigenaars is betaald, Ik weet nog als de dag van gisteren hoe ik Barbarians at the Gate verslond, het boek dat private equity praktijken voor het eerst op de radar zette. Het gaat over de zogeheten management buyout van RJR Nabisco, zeg maar de Amerikaanse Unilever (Oreo, Ritz, Del Monte, Snickers).

Nabisco en De Volkskrant

De Amerikaan Henry Kravis, de Johan Cruyff van de roofridders, had zijn zinnen gezet op voedselgigant RJR Nabisco, en vermoedde dat de onderneming veel meer geld voor de aandeelhouders kon opleveren wanneer die in delen werd verkocht en de kosten drastisch zouden worden verlaagd. Daar had hij misschien nog wel een punt, want Ross Johnson, de extravagante RJR Nabisco CEO, onderhield ten behoeve van de voedselgigant een vloot met privé-jets waarmee hij af en toe zijn zieke hondje naar de dierenarts liet vliegen.

Dat was in 1989, dus je zou zeggen dat de aanpak van dit soort private equity ondernemingen in 2004 bekend waren, toen de aandeelhouders van Het Parool en De Volkskrant zich uitleverden aan het Britse opkoopfonds Apax, dat hen diep in de schulden stak en hen na een ontslaggolf aan de rand van de afgrond bracht.

Dat moet je niet willen in de zorg, maar of je deze praktijken effectief kunt reguleren is wel een grote vraag. Niet alle externe geldschieters zijn zo perfide als Van Houdenhoven suggereert. Zonder venture capital en informele investeerders zouden de meeste zorg-startups bijvoorbeeld niet kunnen bestaan. Wanneer wordt een startup een kritische marktspeler? Zou een ICT-leverancier wel een schuld bij de bank mogen hebben? Hoeveel dan? Een bepaalde percentage van je omzet of balanstotaal? Een percentage van je winst? Maar als je verlies maakt, is dat dan altijd einde oefening? De ervaring leert dat overheidsregulering voor de manier waarop een onderneming wordt gefinancierd een pad vol voetangels, klemmen en ongewenste neveneffecten is, ook als die onderneming software voor de nationale zorginfrastructuur maakt.  Dat vinden we misschien niet leuk, maar het is wel zo.

Afhankelijkheid van één systeem

Van Houdenhoven ziet volgens mij ook weinig in regulering van financieringsstructuren. Hij gelooft meer in andere, aanvullende regels. Hij vindt bijvoorbeeld dat de overheid wettelijk moet afdwingen “dat alle digitale gegevens van (concurrerende) ICT-systemen in de zorg zonder belemmeringen, extra kosten of handelingen worden uitgewisseld. Anders gezegd: laat alleen producten toe die gegevens kunnen uitwisselen met andere systemen, zodat er geen afhankelijkheid van één systeem kan ontstaan.”

Daar is geen speld tussen te krijgen. Ik hoop dat minister Bruno Bruins van VWS, die nu aan het nadenken is over het nemen van meer regie in zorg-ICT door de overheid, zich ook realiseert hoe standaardisatie een mes is dat aan twee kanten snijdt. Patiënt en zorgprofessional kunnen niet alleen gemakkelijker en veiliger gegevens uitwisselen, we bouwen ook een veiligheidsklep in die uitwassen van monopolistisch gedrag tegengaat. KPMG concludeerde vorig maand nog dat leveranciers van zorgsoftware te groot en te machtig zijn, en dat door meer marktmacht uit te oefenen ook meer kan worden gestuurd op standaardisatie bij leveranciers.

Maar je kunt het Chipsoft en andere IT-bedrijven niet kwalijk nemen dat ze zich niet gedragen als Tony’s Chocolonely of FairTrade wanneer de overheid, verzekeraars en zorgbestuurders er tot nu toe samen niet in zijn geslaagd om een transparant, implementeerbaar en afdwingbaar systeem van ICT-afspraken op straffe van omzetdaling verplicht te stellen.