LUMC gaat zorgapps testen: grootste marketingbudget of bewezen effectief?

Morgen opent het Nationaal eHealth Living Lab (NeLL) in Leiden met een feestelijke kick-off officieel zijn deuren. Bij het NeLL moeten wetenschappers, patiënten en artsen in een open, experimentele omgeving onderzoek kunnen gaan doen om digitale hulpmiddelen beter te maken. Met de kick-off wil initiatiefnemer LUMC de mogelijkheden van NeLL op regionaal en nationaal niveau onder de aandacht brengen bij geïnteresseerde burgers, patiënten, zorgverleners, studenten, kennisorganisaties en bedrijven.

Eén van de zaken waarmee het NeLL snel vaart wil maken is een testcentrum voor eHealth-toepassingen, zoals apps op smartphones. Zo’n testcentrum past uitstekend in de leerstoel van LUMC hoogleraar en NeLL-aanjager Niels Chavannes. Bij zijn oratie twee jaar geleden zei Chavannes: “Als huisarts wil ik graag dat eHealth concreet en praktisch wordt. Ik ga niet kritiekloos enthousiast doen wanneer er eigenlijk niet aantoonbaar iets verbetert.”

"Kwakzalverij ontmaskeren"

Volgens Chavannes kun je ervan uitgaan dat van de letterlijk honderdduizenden medische apps in de app-stores een groot deel geen betere zorg oplevert of zelfs gevaarlijk is. “Het probleem is, we weten niet echt hoe het zit, omdat er ook in andere landen nauwelijks wetenschappelijk onderzoek naar de kwaliteit en de werkzaamheid van die apps is gedaan. Wat je wel ziet is dat de aanbieders met de grootste mond of het grootste marketingbudget gemakkelijk onbewezen claims kunnen doen en daarmee wegkomen.”

Bloeddruk betrouwbaar testen met de camera?

NeLL is niet de eerste instantie die zich wil buigen over een kwaliteitsstempel voor apps. De prille geschiedenis van de digitale zorg heeft veel voorbeelden van enthousiaste initiatieven, die soms toch te hoog gegrepen bleken. De Britse NHS moest bijvoorbeeld een stap terug doen met zijn met veel aplomp aangekondige app-certificering, omdat onderzoekers de privacy-aspecten hadden onderschat. De Amerikaanse waakhond FDA is al enige jaren aan het nadenken over een slimme en werkbare strategie voor app-certificering. Ook onze zuiderburen werken aan een kwaliteitsstempel voor apps en sensoren. De Belgische Minister van Volksgezondheid Maggie De Block heeft een "validatiepiramide" uitgewerkt waarin de apps die in aanmerking komen voor vergoeding op drie beoordelingspunten getest worden.

"Je moet ergens beginnen"

Chavannes is zich, zo zegt hij, bewust van de enormiteit van de operatie: het wereldwijd beschikbare aanbod van apps en medische wearables in kaart brengen en testen. “Maar je moet ergens beginnen, en we willen vanaf de start een internationale ambitie uitstralen. Iedereen voelt de noodzaak. Van collega-onderzoekers uit andere landen weet ik dat zij dezelfde problemen ondervinden, en graag willen samenwerken. Wat zou er mooier en effectiever zijn dan wanneer de Living Labs van een groot aantal landen ervaringen en onderzoek delen? Dan maak je echt meters.”

Deze telt ook mee: slimme babysok Owlet

Chavannes wil zich met zijn testprogramma richten op bestaande apps, maar ook op apps die nu nog moeten worden ontwikkeld. “Juist in de ontwikkelfase kun je door patiënten en onderzoekers vanaf de start mee te laten denken tot betere producten komen. Ik ben bijvoorbeeld erg blij dat Pharos zich bij NeLL heeft aangesloten. Met hun expertise over onder andere laaggeletterdheid en andere obstakels voor gezondheidsvaardigheden, moeten we digitale zorg geschikt kunnen maken voor een veel grotere groep burgers dan nu het geval is.”

"NeLL is ingebed in het zorgproces"

Chavannes wijst erop dat het NeLL een paar belangrijke voordelen heeft in vergelijking met zuiver commerciële testbedrijven. “Binnen het LUMC is eHealth een speerpunt, en we passen zaken als telemonitoring met apps steeds vaker toe. Onze cardiologen leveren input aan de testmethoden, maar kunnen ook zelf de methodologie die we samen ontwikkelen weer gebruiken voor nieuwe apps. Die inbedding in de zorg is cruciaal.” Chavannes verwacht ook veel van de beschikbare expertise in de digitale delta rond Leiden: de combinatie van startups, bedrijfsleven en wetenschap. “Als we daarvan ook maar een deel kunnen mobiliseren, dan hoeven we voor geen enkele plaats in de wereld onder te doen."

Ecosysteem rond LUMC benutten

Hij hoopte stiekem op een “lopend vuurtje” rond het NeLL. Dat lijkt inmiddels al te smeulen, want Chavannes is verbaasd over de interesse van allerlei partijen die zich al bij hem hebben gemeld. “Van computer-nerds tot academici, van designers tot zorgaanbieders, uit Nederland, maar ook uit Canada, Turkije, Vietnam, China en Brazilië.”

Vijf sterren voor big tabacco?

Chavannes krijgt de vraag vaker: hoe gaat het NeLL zichzelf bedruipen? “Een groot voordeel van de opzet als LUMC-activiteit is dat het budget voor onze kernactiviteiten verzekerd is, omdat die helemaal aansluiten bij relevante onderzoeksvragen voor ons vak. Daarnaast verwacht ik dat wij tegen een onkostenvergoeding ook steeds vaker onderzoeken van drie tot zes maanden zullen doen voor bijvoorbeeld app-ontwikkelaars of verzekeraars.”

Tabaksfabrikanten hoeven met hun stoppen-met-roken app waarschijnlijk niet aan te kloppen in Leiden, de kans dat zij vijf sterren krijgen acht Chavannes "niet zo groot".