Half Nederland is met vakantie, dus het nieuwsbericht van vorige week dat Nederlanders nauwelijks bekend zijn met de mogelijkheden die het e-consult biedt heeft een hoog komkommergehalte. Uit een in 2016 gehouden onderzoek door Nictiz en het NIVEL bleek dat slechts drie procent van de ondervraagde zorggebruikers daadwerkelijk gebruik heeft gemaakt van de optie om via e-mail of een website een vraag aan de huisarts of medisch specialist te stellen. En dat terwijl meer dan de helft van de ondervraagde huisartsen zegt dat dit bij hen wel mogelijk is.
Ondanks de vakantieperiode leidde het nieuwsbericht op de diverse nieuwssites, social media en blogs tot tegengestelde reacties. Grofweg liepen die uiteen van 'zie je wel, de burger zit er niet op te wachten' tot 'de dokters hebben er eigenlijk geen zin in, geen wonder dat het niet van de grond komt'. Ook veel gelezen: waarom e-mail of website als er al zulke goede chat-apps zijn?
Het ministerie van VWS vindt bij monde van ambtelijk eindbaas Erik Gerritsen dat patiënten in actie moeten komen. In het vakblad iBestuur zegt hij: “Guerrilla van patiënten, dat hebben we nodig! Ik hunker naar de eerste patiënt die bereid is op de voorpagina van de Telegraaf te verklaren dat ze van huisarts is veranderd omdat de vorige geen digitale consulten deed." Gerritsen roept alle patiënten op om tegen hun huisartsen te zeggen: ik wil een huisarts die digiconsulten aanbiedt, want anders moet ik vrij nemen en dat kost me weer een halve dag. Volgens hem blijft VWS er natuurlijk "ook aan sleuren", maar gaat veranderen sneller "als patiënten het zelf ook niet meer pikken.”
Met deze zienswijze is het gewenste frame rond e-consulten van deze beleidsmaker (en van veel patiëntenorganisaties) helder. E-consulten zijn een zegen voor sommige groepen patiënten, laten de bestuurders en zorgaanbieders het nu eens werkelijk serieus gaan aanbieden, en niet alleen een politiek correct bordje in de etalage zetten dat het eventueel een optie is (als het écht niet anders kan).
Te hoog gegrepen
Blogger Wim Jongejan - eHealth azijnpisser dan wel goed geïnformeerde luis in de pels, dat is afhankelijk van je opvattingen - is minder enthousiast over het digitale consult. Hij denkt dat deze zorg op afstand "door veel mensen als lastig wordt ervaren of gewoon te hoog gegrepen is". Hij is ervan overtuigd dat het e-consult nooit grote hoogten zal bereiken, omdat het persoonlijke contact één van de wezenlijke kenmerken van de relatie tussen patiënt en arts is. En dat kan kennelijk niet via WhatsApp of Skype.
De onderliggende vraag in de verschillende opvattingen lijkt wat de wezenlijk aard van dat e-consult nu eigenlijk is. Is het net als een griepprik, een spoedpost of een staaroperatie een onmisbaar onderdeel van een moderne landelijke zorg-infrastructuur? Iets dat door toezichthouders desnoods met harde hand moet worden afgedwongen? Of moet je de acceptatie ervan overlaten aan latente consumentenverlangens - net zoals de smartphone of een Sonos-luidspreker - onder het motto: als de consument het wil, komt het aanbod vanzelf. Of eventueel met slimme marketing een vraag creëren voor een onbekende product-categorie? De tweede vraag is dan natuurlijk: wie gaat de rol van Apple dan spelen?
Welk een eer om door de heer Jacobs hoogstpersoonlijk als eHealth-azijnpisser gekwalificeerd te worden. Blijkbaar leest hij met enige regelmaat mijn opvattingen op http://www.zorgictzorgen.nl. Helemaal begrepen heeft hij de inhoud van mijn artikelen over eHealth niet. Tegenstander van eHealth en als onderdeel daarvan het e-consult van eHealth ben ik in genen dele. Ik constateer in het verslag van Nictiz en Nivel dat het e-consult blijkbaar niet leeft bij de gemiddelde Nederlander. De verklaring die ik daarbij gaf, dat het bij de patiënt nog niet "geland" is, omdat die eigenlijk het liefst een persoonlijk contact wil, staat nota bene beschreven in het rapport van Nictiz en Nivel. Waar ik een probleem mee heb is het rücksichtlose en hijgerige stimuleren om eHealth-toepassingen er bij zorgaanbieders en patiënten door proberen te drukken. Skype, door de heer Jacobs genoemd als communicatiemogelijkheid, is een variant op de beeldtelefonie=telezorg=zorg op afstand. Als ruim tien jaar wordt dat gestimuleerd door allerlei organisaties en instanties zonder dat het ooit doorbreekt. Met kleine groepen lukt het wel, maar de haalbaarheid is omgekeerd evenredig met de schaalgrootte. Weinig besef is er bij eHealth-propagandisten voor het aloude adagium dat wat goed is vanzelf komt.
Overigens kan ik me niet herinneren ooit een negatieve, persoonlijk bedoelde, kwalificatie over de heer Jacobs in mijn artikelen geschreven te hebben.
Beste heer Jongejan,
Ik lees inderdaad altijd trouw uw blogs, u bent in de eHealth dossiers over het algemeen beter geïnformeerd dan de meeste kamerleden. Ik ben het desondanks vaak geheel niet met u eens op basis van hetzelfde feitencomplex, maar over issues als privacy, marktwerking, goede zorg en digitale zorg toepassingen bestaat gelukkig geen universele waarheid, slechts een debat.
Ik zeg niet dat u een eHealth azijnpisser bent, ik stel vast dat u door sommigen zo wordt genoemd, en door anderen als een nuttige luis in de pels. Kortom: uw meningen polariseren, u heeft tegenstanders en voorstanders, en dat lijkt me fijn voor een blogger.
Collegiale groet!
Jan