Medische appstore van de NHS: tweede ronde, tweede kans?

In 2013 opende de nationale gezondheidsdienst in Engeland (National Health Service) een medische app store. De NHS ontwikkelde zelf geen apps, maar voorzag bestaande gezondheidsapps van een NHS-keurmerk in hun Health Apps Library. Twee jaar later werd de stekker uit de Appstore getrokken, nadat het project onder vuur kwam te liggen toen onderzoekers aantoonden dat een groot deel van de door NHS aanbevolen apps serieuze privacy-bedreigingen opleverden en niet bewezen effectief waren. Inmiddels heeft het app-project van de Britse gezondheidsdienst onder een nieuwe naam een voorzichtige doorstart gemaakt.

Sinds maart is de nieuwe app store van de NHS live. Een bèta versie, zo valt op meerdere plekken op de site te lezen. De nieuwe ‘NHS Digital apps library’ moet volgens de makers een duidelijk beeld gaan geven wat de beste app voor een specifieke aandoening is. Op dit moment staat er slechts een handvol apps in de nieuwe digitale app bibliotheek. “We hebben voor een soft launch gekozen omdat we samen met onze gebruikers de site willen door ontwikkelen en laten groeien”, zegt een woordvoerder van de NHS via een e-mail interview met SmartHealth. “De bibliotheek is klein en agile, zodat we snel en makkelijk dingen kunnen aanpassen tijdens het testen.”

NHS Approved

De apps zijn in tegenstelling tot de vorige store van de NHS dit keer gerangschikt op ziekte of aandoening, waaronder kanker, COPD, dementie en diabetes. De apps zijn te vinden in de NHS-bibliotheek onder de aandoeningspagina’s, maar kunnen vanaf daar niet gedownload worden – dat moet in de app stores. Op de individuele app-pagina’s staan enkele screenshots, een uitleg over de inhoud en werking van de app en hoe men met de app aan de slag kan gaan (zelf downloaden of via een zorgverlener).

Daarnaast worden de app voorzien van een ‘NHS Approved’ of ‘Being Tested in the NHS’ label. In dat laatste geval voldoet de app volgens de NHS in ieder geval aan al hun veiligheids-, bruikbaarheids- en toegankelijkheidseisen, maar wordt er nog onderzocht of er ook evidence based bewijs is voor de klinische effectiviteit van de app. Zo ja, dan krijgt de app het NHS Approved label. Op dit moment is slechts één app in de store NHS Approved en hebben twee apps het label ‘Being Tested in the NHS’.

NHS App bibliotheek

Een woordvoerder van de NHS benadrukt dat alle apps die op dit moment in de bibliotheek staan eerder door de NHS onder de loep genomen zijn. Dat betekent volgens hem dat alle tools die nu in het overzicht staan veilig zijn om te gebruiken en door een soort beoordelingsproces zijn gegaan, maar nog niet het uitgebreide technische en klinische evaluatieproces hebben doorstaan.

Digitale beoordelingsvragen

In het kader van transparantie heeft de NHS ook een openbare pagina voor app-ontwikkelaars gemaakt, waarop meer informatie over het evaluatieproces terug te vinden is. Onderdeel van dit evaluatieproces is een set digitale beoordelingsvragen, ook wel de Digital Assessement Questions (DAQ) genoemd. Deze vragen, opgesteld door enkele ervaringsdeskundigen, kunnen ontwikkelaars helpen bij het verbeteren van hun product en ervoor zorgen dat hun app aan klinische en technische standaarden voldoet. De DAQ is onderverdeeld in negen thema’s, waaronder veiligheid, interoperabiliteit, klinische effectiviteit en privacy.

De vragenlijst staat eveneens in beta vorm online. “Ook het evaluatieproces is nog in ontwikkeling, maar op deze manier kunnen we ontwikkelaars mee laten kijken in dit proces. App ontwikkelaars kunnen op nu al Digital Assessment Questions invullen, maar de resultaten zullen nu nog niet beoordeeld worden door de NHS.”

Momenteel is het nog niet mogelijk voor andere ontwikkelaars om hun app in de bibliotheek te (laten) plaatsen, maar daar wordt volgens de NHS-woordvoerder hard aan gewerkt.

Behoefte aan een keurmerk?

De behoefte aan een keurmerk voor medische apps speelt al jaren, maar het uitvoeren van dat idee blijkt keer op keer een tijdrovende en ingewikkelde kwestie. Technologische ontwikkelingen halen evaluatieprocessen vaak in voordat er iets op papier is gezet. Er zijn overigens wel meerdere pogingen gedaan om een soort keurmerk voor medische apps te ontwikkelen.

In 2016 kwam artsenvereniging KNMG met een richtlijn voor de beoordeling van medische apps. De ‘Medische App Checker’ werd een stevige pdf met vragen als ‘Is de inhoud van de app gebaseerd op relevante vakkennis?’, ‘Wordt het gebruik van de app duidelijk gemaakt?’ en ‘Is de beveiliging van de app getest door een derde partij?’. Na het uitvoeren van de check konden zorgverleners bepalen of de app die zij op het oog hadden wel of niet voldoende betrouwbaar is om zelf te gebruiken of om aan een patiënt voor te schrijven.

GGD AppStore

Ook de gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD) startten in 2016 met een GGD App Store, om patiënten en collega’s houvast te geven voor ‘veilige en vertrouwde apps’. In de app store staan inmiddels enkele tientallen apps. Deze apps worden beoordeeld op vier punten: gebruiksvriendelijkheid, betrouwbaarheid, onderbouwing en privacy. Hierop kunnen de apps ‘goed’, ‘voldoende’ en ‘slecht’ score, voorzien van een zeer beknopte onderbouwing.

App-ontwikkelaar everywhereIM begon in 2013 met een medisch app bibliotheek, genaamd Appil. everwhereIM filterde uit zo’n 15.000 medische apps een overzicht van professioneel interessante apps. Gebruikers binnen het ziekenhuis konden een recensie schrijven, daarvoor werkte everywhereIM onder andere samen met het AMC en UMC Utrecht. everywhereIM besloot daarmee de kwaliteitsbeoordeling bij het veld neer te leggen: aan een keurmerk of richtlijn waagden de app bouwers zich ook niet. Inmiddels is Appil overigens uit de lucht.

Wie gaat dat betalen?

Waarom blijkt het zo lastig om een keurmerk voor medische apps te ontwikkelen? “Een keurmerk voor eHealth toepassingen zoals een app is gewoon ingewikkeld”, zegt Jaco van Duivenboden, senior-adviseur eHealth bij Nictiz. “Allereerst is de vraag waar een keurmerk voor zou moeten staan. Als het gaat om veiligheid of privacy, of de kwaliteit van een bepaalde leverancier, is dat goed te beoordelen. Een CE-certificering geeft al enig houvast. Ook ervaringen van peers kun je in kaart brengen, mits je voldoende reviews hebt. Maar of een app ook doet wat deze claimt te doen, is een heel ander verhaal. Dat is namelijk vaak onbekend en lastig te onderzoeken. Als je als arts een app wilt ‘voorschrijven’ aan een patiënt, wil je ook dat die app echt werkt. Zeker als een app niet zonder risico’s is, denk bijvoorbeeld aan een app die een verdacht plekje op je huid kan herkennen. Dan wil je dat een uitslag klopt.”

Jaco van Duivenboden (Nictiz): een keurmerk voor eHealth is ingewikkeld

Volgens Van Duivenboden zijn er ook simpelweg te veel apps. “Er zijn vele duizenden apps, van enorm wisselende kwaliteit, en er komen er voortdurend nieuwe bij. Om dat enigszins betaalbaar te houden is vrijwel onmogelijk. Je zult je als app-beoordelaar, zoals de GGD Appstore bijvoorbeeld doet, dus wel moeten focussen. In Nederland zie ik weinig in een appstore of platform waar alle medische apps worden beoordeeld en van een ‘OK-stempel’ worden voorzien. Dat is ingewikkeld. En niet geheel onbelangrijk: wie gaat daarvoor betalen?”

Logisch en meer haalbaar vindt Van Duivenbode een basale toets op kenmerken als veiligheid en omgaan met privacy, en slimme lijsten die tot stand komen binnen specifieke domeinen. “Beroepsorganisaties van zorgverleners en patiëntorganisaties kunnen daarin het voortouw nemen”, stelt hij voor.

Dit keer wel succes?

Het lijkt er in ieder geval op dat de NHS zich niet uit het veld heeft laten slaan door het mislukken van de vorige app store. Het zou voor de nationale gezondheidsdienst mooi zijn als de bibliotheek dit keer een langer leven beschoren is en het NHS-keurmerk werkt. Daarmee zou de NHS een van de eerste partijen zijn waarbij een appstore met (goed) gekeurde apps daadwerkelijk aanslaat.