Wat kost een nieuwe knie of een staaroperatie eigenlijk?

Wat kost de zorg? Een simpele vraag, waar niet heel snel een simpel antwoord op te geven is. Als je die vraag terugbrengt tot ‘wat kost de zorg voor mij als patiënt’, of ‘wat kost een bepaalde operatie’, dan tast je ook nog vaak in het duister. In tegenstelling tot andere sectoren, zoals retail, de auto- of reisbranche, is het in de zorgsector vaak volledig onduidelijk hoeveel een product, of behandeling kost. Uitvinden wat een staar-operatie kost is nog niet zo gemakkelijk.

Eind 2013 publiceerden NRC Handelsblad en ZorgKiezer.nl over de grote verschillen die bestaan tussen prijzen van operaties en behandelingen per ziekenhuis. Een operatie om staar te verhelpen kost bijvoorbeeld in het VieCuri Medisch Centrum 858,90 euro, maar in het Erasmus Medisch Centrum 1882,01 euro. Voor een patiënt kan die verdubbeling van de kosten ook een flinke aanslag in zijn of haar portemonnee betekenen. Immers, via het eigen risico betaal je met een hogere prijs voor een medische behandeling, ook meer eigen risico.

In februari van dit jaar lanceren vier studenten en ondernemers de website watkostdezorg.nl, met een overzicht van de tarieven per ziekenhuis voor bepaalde behandelingen en operaties. De tarieven die op de watkostdezorg.nl zijn gepubliceerd zijn zogenaamde passantentarieven. Die tarieven worden door ziekenhuizen gehanteerd voor verzekerden waarvan de zorgverzekeraar geen contract heeft afgesloten met de zorgverlener of ziekenhuis, of voor mensen zonder basisverzekering. Met de naturapolissen die in opkomst zijn – waardoor een zorgverzekeraar afspraken maakt met bepaalde ziekenhuizen, en soms geen contract heeft met andere ziekenhuizen – is die informatie relevant voor patiënten. Ook als je geen naturapolis en niet aan een beperktere keuze voor ziekenhuizen gebonden bent, zijn de passantentarieven relevant: ze vormen een indicatie van het echte tarief of prijs voor een behandeling. Dat merkt een klant via de ziekenhuisnota, en daarmee via het eigen risico.

De kosten van de Nederlandse zorgsector zijn bekend, maar wat kost een 'losse' operatie of behandeling?

Thijs Sondag is mede-initiatiefnemer van de website watkostdezorg.nl. “Op het gebied van transparantie kan nog heel veel gebeuren. Minister Schippers zet sterk in op het terugdringen van zorgkosten, en vraagt patiënten om daar ook en actieve rol in te spelen, maar er zijn nog maar weinig tools om zelf die regie te nemen.” Dus bedacht Sondag, samen met drie studenten van de TU Eindhoven en TU Enschede, een website gekoppeld aan een zelfgebouwde database. Op de website watkostdezorg.nl wordt een lijst gepubliceerd van de top 100 DBC’s, de meest voorkomende operaties en behandelingen in ziekenhuizen in Nederland, en de tarieven die Nederlandse ziekenhuizen hanteren voor die operaties.

Wat kost die behandeling?

Thijs Sondag: “De relatie tussen de gemiddelde verkoopprijzen en de gemiddelde passantentarieven voor de top 100 DBC’s – diagnose behandel combinaties – is .99. Dit betekent dat er bijna een perfecte lineaire relatie is tussen deze twee variabelen. De passantentarieven

hebben dus wel degelijk een relatie met de verkoopprijzen die ziekenhuizen hanteren met de verzekeraars.” Niet iedereen deelt Sondags mening wat betreft de zeer precieze correlatie. Maar dat passantentarieven een goede afspiegeling vormen van de afgesproken tarieven met zorgverzekeraars, ook al zijn de passantentarieven in het algemeen gezien een fractie hoger, daar zijn meer mensen het mee eens.

Verhouding verkoopprijs en passantentarief (watkostdezorg.nl)

Sondag: “Er bestaat nu geen overzicht van de grote verschillen in prijs tussen ziekenhuizen. Dat willen wij veranderen. Het doel van watkostdezorg.nl is patiënten inzicht geven in exorbitante verschillen tussen ziekenhuizen, om patiënten te laten inzien hoe hoog zijn die tarieven nu eigenlijk zijn. We willen ook een signaal afgeven aan de politiek, die zegt transparantie hoog op de agenda te hebben staan. Hopelijk creëert dit meer beweging bij patiënten en bij organisaties en de overheid: wordt het niet eens tijd om hier zelf aandacht en prioriteit aan te geven?”

2000 of 4000 euro?

Mark Merkus publiceert op passantentarieven.nl ook en soortgelijk overzicht, maar op bepaalde punten is zijn overzicht uitgebreider. Merkus is costing specialist, en werkt als professional ook met tarieven en prijsafspraken voor ziekenhuizen en verzekeraars. Op passantentarieven.nl staan, in tegenstelling tot watkostdezorg.nl, alle DBC-producten (ruim 6000) van alle ziekenhuizen. Tenminste, alle ziekenhuizen die in de afgelopen drie jaar gegevens over hun tarieven hebben gepubliceerd.

Merkus: “Elk ziekenhuis heeft in de afgelopen drie jaar wel eens prijzen gepubliceerd, omdat ze verplicht zijn die gegevens kenbaar te maken. Een ziekenhuis publiceert bovendien drie tot vier nieuwe lijsten met tarieven per jaar, omdat de productstructuur vaak verandert. De prijsvariaties binnen een jaar zullen meevallen, maar over verschillende jaren bezien verwacht ik dat de variaties behoorlijk groot zullen zijn.” Merkus heeft van de afgelopen drie jaar gegevens verzameld in de database, waarmee die vergelijking gemaakt kan worden.

Wat kost een hernia operatie per ziekenhuis? (passantentarieven.nl)

Merkus: “Dat is ook een van mijn punten geweest voor passantentarieven.nl. Het ene moment kost een bepaalde operatie 2000,- euro, het volgende jaar 4000,- euro. Ik ben op zoek naar de kwaliteit van de cijfers en tarieven die gepubliceerd worden, om de ontwikkelingen daarin te zien.”

Zorginstellingen die op zoek zijn naar een uitgebreide analyse van een grotere (en complexere) database, komen eerder op de database van passantentarieven.nl uit. Klanten van Merkus zijn dan ook verzekeraars en ziekenhuizen die meer inzicht willen krijgen in tarieven en prijsafspraken. Voor een snel overzicht van wat welke behandeling kost, biedt de website watkostdezorg.nl een handig hulpmiddel voor consumenten. Merkus: “Goed dat het gemaakt is – dit is een voor consumenten een interessanter product.”

Hoe meet je dat verschil dan?

Ziekenhuizen zijn verplicht om die zogenaamde passantentarieven te publiceren op hun website. De NZa controleert in 2014 of deze passantentarieven op de websites staan. Toch blijken veel ziekenhuizen verouderde of zelfs geen tarieven te publiceren. Ook Sondag publiceert op watkostdezorg.nl slechts tarieven van 49 van de 88 onderzochte ziekenhuizen: veel informatie ontbreekt.

watkostdezorg.nl

“We hebben eerst geprobeerd om tarieven van zorgverzekeraars op te vragen. Die kregen we niet, verzekeraars beschouwen dat als concurrentiegevoelige informatie. Al snel kwamen we toen uit op de passantentarieven.” De drie IT-studenten halen de gepubliceerde passantentarieven van de websites van ziekenhuizen. Sondag: “Vaak staan die wel enigszins verborgen, en zijn ze niet goed leesbaar. Bovendien gebruikt ieder ziekenhuis een eigen opmaak en volgorde.” Het meeste werk voor het team was dan ook om die lijsten handmatig om te zetten naar een uniforme database. Ook Merkus beaamt dat: hij ontwikkelde een methodiek om de PDF-bestanden van de ziekenhuis-websites om te zetten naar een database.

Sondag: “Vervolgens hebben we een WOB -(wet openbaarheid bestuur) verzoek ingediend, waardoor we de top 100 DBC’s en gemiddelde verkoopprijzen aan zorgverzekeraars – die ziekenhuizen veelal geheim houden – kregen. Die gegevens hebben we vergeleken met de passantentarieven: we zagen een correlatie tussen de passantentarieven en verkoopprijzen.” Met andere woorden: uit de informatie op de website kunnen patiënten ook afleiden wat een bepaalde operatie mogelijk gaat kosten – ongeacht of je verzekeraar een contract met het desbetreffende ziekenhuis heeft.

Officieel moet een ziekenhuis de prijs van een operatie kenbaar maken wanneer een klant daar om vraagt. Maar dat geldt alleen voor individuele gevallen: je kunt geen hele lijst opvragen met tariefafspraken tussen ziekenhuis en verzekeraar. Een simpel overzicht van, zeg, de prijs voor een staaroperatie bij alle Amsterdamse ziekenhuizen, dat bestaat niet. “Voor patiënten is het nauwelijks te achterhalen tenzij je weet waar je naar op zoek bent, en hoe je moet zoeken.” En dat terwijl een prijsverschil voor dezelfde behandeling van 542,- of 141,90 euro duidelijk merkbaar is voor een klant via het eigen risico.

Merkus: “Van die veelvoorkomende operaties – zoals heup-, knie- en staaroperaties – zijn de prijzen wel redelijk uitgekristalliseerd. Je bent eigenlijk op zoek naar informatie buiten die top drie.”

Een niet nader gespecificeerd letsel

Ook in de lijst van watkostdezorg.nl is niet helemaal duidelijk waar je als klant moet kijken. Wat betekent ‘Consult op de polikliniek bij een niet nader gespecificeerd letsel’? Sondag weet het toevallig, maar geeft ook aan: “DBC’s (diagnose behandel combinaties) hebben een medische omschrijving en een consumentenomschrijving. Watkostdezorg.nl gebruikt de consumentenomschrijving, maar die is nog te vaag en abstract. Vaak weet je pas achteraf welke DBC je hebt, en weet je niet wat het betekent. Daar liggen ook zeker uitdagingen, om die DBC’s inzichtelijker te maken voor patiënten.”

watkostdezorg.nl

Prijs en kwaliteit?

Sondag: “Ziekenhuizen hebben te maken met complexe financieringsmethodieken. Vaak zijn die financiële systemen ongelofelijk ingewikkeld. Het DBC/DOT systeem juist is ingevoerd om meer inzicht te krijgen in het systeem. Maar wanneer het over communicatie naar de patiënt gaat is dat duidelijk nog niet gelukt.”

De discussie over de prijzen van medische ingrepen kan bijna niet los worden gezien van de vraag naar informatie over de kwaliteit van die zorg. Is een staaroperatie die drie keer meer kost ook drie keer zo goed? Pas wanneer zowel prijsinformatie als kwaliteitsinformatie beiden

transparant beschikbaar zijn kan de zorgconsument de relatie tussen die twee leggen en een betere keuze maken. Maar daarmee kom je in het mijnenveld van uitkomstindicatoren, professionele richtlijnen en klinische registraties in ziekenhuizen. Het sinds dit jaar officieel opgerichte Kwaliteitsinstituut moet hier een belangrijke rol in gaan spelen, vanaf 2015 moet er meer en betere kwaliteitsinformatie voor de zorgconsument beschikbaar komen, vindt directeur Diana Delnoij van het instituut.

Welllicht gaan er dan ook websites komen waar je ziekenhuizen, net als bij review-sites voor hotels, kunt sorteren op prijs, kwaliteit en klantbeoordelingen.