Inzet van eHealth in de huisartsenzorg: succesverhalen uit de praktijk

Nivel deed in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid en koepelorganisaties voor huisartsen onderzoek naar welke eHealth-toepassingen er op dit moment door Nederlandse huisartsen worden ingezet. Ook werd aan zorgverzekeraars gevraagd welke eHealth-toepassingen gefinancierd werden. In het lijvige rapport De inzet van e-health-toepassingen in de huisartsenzorg worden zowel de succesverhalen als de uitdagingen gedeeld.

Zeven huisartsenpraktijken namen deel aan het onderzoek, die op verschillende plekken in Nederland gevestigd zijn en die succesvol eHealth-toepassingen inzetten. Volgens de onderzoekers bij Nivel gaat het bij die casestudies vooral om innovators en early adopters, oftewel de eerste groep huisartsen die eHealth heeft geïmplementeerd. Andere huisartsen en de early majority, de kritische massa die noodzakelijk is om implementatie van eHealth echt te laten slagen, kunnen de rapportage gebruiken om zelf ook aan de slag te gaan met de implementatie van eHealth, is het idee.

Met het rapport willen de onderzoekers antwoord geven op de vraag wat er nodig is om eHealth binnen de huisartsenzorg verder op te schalen. Uit de interviews met praktijken komen factoren die van invloed zijn op een succesvolle implementatie van eHealth. Het rapport moet huisartsen en beleidsmakers handvatten geven voor de verdere opschaling van eHealth in de reguliere huisartsenzorg.

Aanbevelingen

Huisartsen en zorgverzekeraars die deelnamen aan het onderzoek noemden veel verschillende eHealth-toepassingen die huisartsen in hun praktijk inzetten. Door de brede definitie van eHealth zijn er diensten zoals beveiligde e-mail, website en het digitale wachtkamerscherm, maar ook portalen om patiënten de mogelijkheid te geven om de huisarts digitaal een vraag te stellen of om medicijnen te bestellen. Ook online communicatieplatforms, om efficiënt en veilig over de zorg rondom een patiënt te kunnen communiceren met alle betrokken zorgverleners, en het thuis meten van gezondheidswaarden werden genoemd als succesvolle eHealth-toepassingen. Daarnaast zijn er volgens de onderzoekers nog veel andere, al dan niet bewezen, succesvolle toepassingen die door huisartsenpraktijken worden ingezet, vaak als extra service voor patiënten, bijvoorbeeld om ze meer regie over hun gezondheid(szorg) te geven, maar ook om de werkdruk voor zorgverleners te verlagen.

Uit de interviews komen een aantal aanbevelingen naar voren, zoals:

• Ontwikkel met de praktijk een visie met betrekking tot eHealth en deel deze met collega’s;
• Wijs een medewerker of groepje medewerkers aan als ‘projectcoördinator’;
• Start in eerste instantie met een kleinschalige toepassing, bijvoorbeeld in de vorm van een pilot. Bij de implementatie van patiëntportalen of een wachtkamerscherm wordt het juist aangeraden om dit in één keer grootschalig te implementeren;
• Begeleid patiënten en zorgverleners goed bij het gebruik van de eHealth-toepassing en geef hen de gelegenheid om hun ervaringen ermee te delen, zodat de toepassing aangepast kan worden aan de vaardigheden, wensen en behoeften van de gebruiker.

Verzekeraars

Als huisartsen een vergoeding willen ontvangen voor een eHealth-initiatief, komen ze al gauw bij de zorgverzekeraar terecht. Bij de beoordeling van zo’n aanvraag let de zorgverzekeraar op verschillende eisen. Aan zorgverzekeraars vroegen de Nivel-onderzoekers: welke voorstellen met betrekking tot eHealth-toepassingen zijn goedgekeurd door de zorgverzekeraar en welke niet? Wat zijn redenen voor goed- of afkeuring? De rapportage bevat een tabel met goedgekeurde en gefinancierde eHealth-toepassingen (spoiler alert: slechts een klein deel van alle eHealth-applicaties die in de praktijken worden ingezet).

Randvoorwaarden als een inhoudelijk plan, een (positieve) business case, opschaalbaarheid, (probleem)urgentie en voldoende draagvlak worden het vaakst genoemd als belangrijke beoordelingscriteria door zorgverzekeraars. In de praktijk komt het volgens hen nog regelmatig voor dat er een of meerdere van deze criteria missen bij de aanvraag.

Huisartsen kijken daar anders tegen aan: volgens hen is gebrek aan financiering een van de genoemde drempels bij de implementatie en het gebruik van eHealth-toepassingen. Huisartsen vinden over het algemeen dat zorgverzekeraars hen een te kleine vergoeding bieden voor de implementatie, maar ook voor het gebruik van eHealth-toepassingen, aldus de onderzoekers. Ze financieren daarnaast vooral grote projecten, maar geen kleinschalige projecten. Dit kan volgens de geïnterviewde huisartsen een drempel vormen voor andere praktijken om eHealth te implementeren. Aan zorgverzekeraars bewijzen dat een toepassing leidt tot betere zorg is ook vaak lastig, geven de huisartsen aan. Het is niet voldoende als patiënten er enthousiast over zijn, maar het moet er ook voor zorgen dat ze meetbaar gezonder worden. “Je moet zien te bewijzen dat eHealth ook echt beter is. Dus dat is nu een struggle”, aldus een van de geïnterviewde huisartsen.

Tijdsinvestering vaak nodig

Voor huisartsen scheelt het gebruik van eHealth niet alleen tijd, het kost juist ook veel tijd om toepassingen te implementeren, vooral in het begin. Alle huisartsen geven aan dat zij bereid moeten zijn om in het begin extra tijd te investeren, wil de implementatie uiteindelijk kunnen slagen. Wat één huisartsenpraktijk hierbij heeft geholpen, is de beschikbaarheid van een supportteam om te helpen met de implementatie.

Huisartsen geven aan dat niet alleen de implementatie van toepassingen tijd kost, maar ook het gebruik ervan. Bij het gebruik van patiëntportalen moet de informatie die de patiënt in kan zien altijd up-to-date, duidelijk en kloppend gehouden worden. Hiervoor moet ieder dossier nagelopen worden op deze zaken.

"Niet representatief"

Omdat de dataverzameling bij een selecte groep huisartsen plaatvond, is de steekproef van huisartsenpraktijken niet representatief voor alle Nederlandse huisartsenpraktijken, merkt Nivel op. Het aantal onderzochte praktijken is hiervoor te klein, ondanks dat de onderzochte praktijken onder andere regionaal verspreid lagen in Nederland en varieerden in het type praktijk. Huisartsen konden zichzelf aanmelden voor het onderzoek. De deelnemers in dit onderzoek betroffen daardoor vooral huisartsen, medewerkers en patiënten die positief staan tegenover eHealth. Ook concluderen de onderzoekers: naast de besproken toepassingen zijn er nog veel meer e-Health-toepassingen die gebruikt worden binnen de Nederlandse huisartsenzorg maar nu niet in het onderzoek besproken worden.

Wel denken de onderzoekers dat andere huisartsen, onder wie de early majority het onderzoeksrapport kunnen gebruiken om zelf aan de slag te gaan met de implementatie van eHealth.